Από τον Αριστοτέλη στη Σελήνη: Η Ανθρώπινη Εξερεύνηση του Διαστήματος μέσα από τους Αιώνες

Φανταστείτε αυτό: Ένας αρχαίος Έλληνας, ας τον πούμε Αριστοτέλη, κάθεται σε έναν βράχο, κοιτάζοντας τον ουρανό, και προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο Δίας και ο Άρης φαίνονται να τον παρακολουθούν κάθε βράδυ. Ήταν οι αρχαίοι Έλληνες οι πρώτοι που είχαν αυτή την περιέργεια για το διάστημα; Εννοείται πως ναι! Αυτοί οι τύποι ήταν τόσο μπροστά από την εποχή τους που μερικές φορές αναρωτιέμαι αν είχαν κρυφό Wi-Fi από το διάστημα ή κάτι τέτοιο.

Μια μικρή εισαγωγή στην εξερεύνηση του διαστήματος

Από τα αρχαία χρόνια, ο άνθρωπος είχε την τάση να κοιτάει τα αστέρια και τους πλανήτες με απορία. "Τι είναι αυτά τα μικρά λευκά φωτάκια που λαμπυρίζουν στον ουρανό;" σκέφτονταν οι πρόγονοί μας, την ώρα που πιθανότατα έψηναν ψωμί σε κάποιο πήλινο φούρνο. Η περιέργειά τους για τον νυχτερινό ουρανό αποτέλεσε την αρχή της εξερεύνησης του διαστήματος – ή τουλάχιστον, του να κάθονται και να χαζεύουν τα αστέρια μέχρι να τους πιάσει ύπνος.

Και κάπως έτσι ξεκινά η μεγάλη περιπέτεια της ανθρωπότητας να κατανοήσει το σύμπαν. Από τις πρώτες μέρες των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι κοιτούσαν τα αστέρια και έφτιαχναν επικές ιστορίες για τους θεούς και τους ήρωες, μέχρι τη σημερινή εποχή που προσπαθούμε να φτιάξουμε εξωγήινα σπίτια στη Σελήνη.

Πάμε πίσω: Οι αρχαίοι Έλληνες και η αστρονομία

Ας πάμε τώρα σε κάτι πιο σοβαρό. Οι αρχαίοι Έλληνες μπορεί να μην είχαν τα διαστημικά τηλεσκόπια που έχουμε εμείς σήμερα, αλλά είχαν κάτι καλύτερο: ένα μυαλό γεμάτο απορίες (και λίγο μύθο για τη διακόσμηση). Αρχικά, θεωρούσαν πως η Γη ήταν το κέντρο του σύμπαντος. Και λογικό αν το καλοσκεφτείς, αφού που να σκεφτείς εσύ, ένας απλός αρχαίος Έλληνας, ότι ίσως η Γη είναι μόνο ένα μικρό μόριο στο αχανές σύμπαν.

Το γεωκεντρικό μοντέλο – Η "κλασική" αστρονομική θεωρία

Το γεωκεντρικό μοντέλο, το οποίο τοποθετούσε τη Γη στο κέντρο του σύμπαντος, ήταν η μεγάλη μόδα της εποχής. Όλοι συμφωνούσαν: "Ναι, είμαστε το κέντρο του σύμπαντος". Οι πλανήτες, τα άστρα, και κάθε τι άλλο περιστρεφόταν γύρω από τη Γη σαν να ήταν το μεγάλο αφεντικό. Οι Έλληνες φιλόσοφοι, με πρώτο και καλύτερο τον Πτολεμαίο, ήταν αυτοί που προώθησαν αυτή την άποψη. Και πότε άλλαξε αυτό το μοντέλο; Λίγους αιώνες αργότερα, όταν ο Κοπέρνικος είπε: "Όχι φίλοι μου, ο Ήλιος είναι το αφεντικό εδώ".

Οι πρωτοπόροι φιλόσοφοι – Όχι απλά θεοί και θρύλοι

Αλλά δεν έμειναν όλοι οι Έλληνες κολλημένοι με το γεωκεντρικό μοντέλο. Κάποιοι ήταν πολύ πιο ριζοσπαστικοί (και θα λέγαμε κάπως προφητικοί). Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, για παράδειγμα, ήταν ο τύπος που είπε: "Ξέρετε κάτι; Ίσως η Γη να περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο". Βέβαια, αυτή η θεωρία δεν έγινε δεκτή τότε, γιατί ποιος τολμά να αμφισβητήσει το mainstream;

Αλλά το σημαντικότερο δεν είναι ότι ήταν μπροστά από την εποχή του. Είναι το ότι προσπάθησε! Άλλοι φιλόσοφοι, όπως ο Αναξαγόρας και ο Ερατοσθένης, επίσης έκαναν τολμηρά βήματα στην κατανόηση του κόσμου. Ο Αναξαγόρας, για παράδειγμα, πρότεινε πως η Σελήνη δεν είναι θεότητα, αλλά ένα τεράστιο βράχο. Ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα για την ανθρωπότητα, κι ένα τεράστιο σοκ για τους θεοφοβούμενους της εποχής.

Επιστημονικά επιτεύγματα που θα έκαναν τους σύγχρονους επιστήμονες να κοκκινίσουν

Κι ας μη ξεχνάμε τον Ερατοσθένη, αυτόν τον έξυπνο τύπο που χρησιμοποίησε σκιές για να υπολογίσει την περίμετρο της Γης. Και μάλιστα με ακρίβεια που θα έκανε ακόμα και τον Einstein να πει "μπράβο αγόρι μου". Δεν είχαν ούτε κομπιουτεράκια ούτε GPS, αλλά τα κατάφερναν μια χαρά.

Οι πλανήτες και οι Έλληνες – Σχέση αγάπης και αστερισμών

Οι αρχαίοι Έλληνες, λοιπόν, παρατηρούσαν τον ουρανό και έβλεπαν 7 πλανήτες με γυμνό μάτι: Ήλιο, Σελήνη, Ερμή, Αφροδίτη, Άρη, Δία και Κρόνο. Αυτοί οι 7 πλανήτες ήταν για τους Έλληνες σαν τους Rolling Stones της εποχής – πάντα παρόντες, πάντα μυστηριώδεις. Ξεχώριζαν αυτούς τους πλανήτες από τα υπόλοιπα "σταθερά" αστέρια, γιατί κινούνταν περίεργα στον ουρανό. Έτσι, αντί να γράψουν τραγούδια γι' αυτούς, έφτιαξαν επιστημονικές θεωρίες. Λίγο πιο σοβαρό, αλλά τι να κάνουμε.

Μεσαίωνας: Όταν τα πράγματα άρχισαν να γίνονται λίγο πιο... μυστηριώδη

Τώρα, πάμε στο Μεσαίωνα. Εδώ αρχίζουν να μπλέκουν τα πράγματα. Οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα είχαν αρκετά διαφορετικές αντιλήψεις για το διάστημα σε σύγκριση με την εποχή των Ελλήνων (και σαφώς λιγότερο cool). Το γεωκεντρικό μοντέλο εξακολουθούσε να κυριαρχεί. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι το σύμπαν ήταν φτιαγμένο από ομόκεντρες σφαίρες με κάθε πλανήτη να έχει τη δική του σφαίρα. Η Γη, φυσικά, στο κέντρο.

Αλλά ας μην ξεχνάμε και τις θρησκευτικές και αστρολογικές πεποιθήσεις της εποχής. Οι πλανήτες θεωρούνταν συχνά ως θεϊκές δυνάμεις. Ο Δίας ήταν συνδεδεμένος με τον κεραυνό (ευχαριστούμε Ρωμαίοι), ενώ ο Κρόνος ήταν ο τύπος που σχετίζονταν με τη γεωργία. Και δεν σταματάει εκεί: Πίστευαν πως οι πλανήτες επηρέαζαν τις ζωές των ανθρώπων – ναι, σωστά το ακούσατε. Είχαν τη δική τους έκδοση του "Αστρολόγου" πριν καν ανακαλυφθεί η σύγχρονη αστρολογία.

Γρήγορα fast-forward στη σύγχρονη εποχή

Περνώντας στη σημερινή εποχή, τα πράγματα άλλαξαν. Ξεχάστε τους θεούς και τους μύθους, τώρα έχουμε πραγματικούς επιστήμονες, τηλεσκόπια και διαστημικά λεωφορεία! Και τώρα ξέρουμε πως το ηλιακό μας σύστημα έχει 8 πλανήτες (συγγνώμη, Πλούτωνα). Ξέρουμε ακόμα ότι αυτοί οι πλανήτες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Οι γήινοι πλανήτες, όπως η Γη, που αποτελούνται από βράχο και μέταλλα, και οι γιγάντιοι πλανήτες, όπως ο Δίας, που είναι γεμάτοι αέρια.

Η Σελήνη: Το αγαπημένο μας διαστημικό σώμα

Κι αν υπάρχει ένα σώμα που γοήτευσε την ανθρωπότητα από πάντα, αυτό είναι η Σελήνη. Οι αρχαίοι Έλληνες τη θεωρούσαν θε

ά, οι μεσαιωνικοί Ευρωπαίοι τη χρησιμοποιούσαν για να προβλέψουν τον καιρό, και οι σύγχρονοι επιστήμονες την έβαλαν ως στόχο για τις διαστημικές αποστολές. Το 1969, οι Αμερικανοί πάτησαν για πρώτη φορά στη Σελήνη με την αποστολή Apollo 11, και αυτό αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Τώρα, με το πρόγραμμα Artemis, ετοιμαζόμαστε να επιστρέψουμε στη Σελήνη – αλλά αυτή τη φορά με σκοπό να μείνουμε. Η NASA και άλλες διαστημικές υπηρεσίες σχεδιάζουν να δημιουργήσουν βάσεις στη Σελήνη, ως ένα ενδιάμεσο στάδιο πριν την αποστολή στον Άρη. Αν τα καταφέρουμε, τότε το ανθρώπινο είδος θα κάνει ένα τεράστιο βήμα προς την κατάκτηση του διαστήματος.

Ο δρόμος προς τον Άρη – Το επόμενο μεγάλο βήμα

Αλλά το μεγάλο όνειρο δεν σταματά στη Σελήνη. Ο επόμενος μεγάλος στόχος είναι ο Άρης. Πολλές εταιρείες, όπως η SpaceX του Elon Musk, έχουν βάλει στόχο να στείλουν ανθρώπους στον Άρη μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο – πρέπει να ξεπεράσουμε τρομερές προκλήσεις, όπως η ακτινοβολία, η έλλειψη νερού και οι αφόρητα χαμηλές θερμοκρασίες. Αλλά αν τα καταφέρουμε, τότε ίσως να είμαστε μία από τις πρώτες γενιές που θα δουν τον Άρη όχι μόνο ως ένα κόκκινο πλανήτη, αλλά και ως ένα νέο σπίτι.

Συμπέρασμα

Από τους αρχαίους Έλληνες που κοιτούσαν τα αστέρια και έφτιαχναν ιστορίες για θεούς, μέχρι τους σημερινούς επιστήμονες που σχεδιάζουν να δημιουργήσουν βάσεις στη Σελήνη και στον Άρη, η εξερεύνηση του διαστήματος είναι μια ιστορία γεμάτη περιέργεια, θάρρος και φιλοδοξία. Και αν κάποια στιγμή βρεθούμε όλοι στο διάστημα, να θυμάστε ότι όλα ξεκίνησαν με μια απλή ερώτηση: "Τι είναι αυτά τα φωτεινά σημεία στον ουρανό;".